CHƯƠNG 4 - XỬ LÝ VẤN ĐỀ

9. THẾ NÀO LÀ QUÝ (CAO SANG)

Được người kính trọng là Quý

 Thế nào là quý? Hầu hết trẻ nhỏ đang cho rằng làm quan rất lớn thì gọi là quý (cao sang). Quý nhân thực sự là làm cho người khác tôn kính bạn từ tận đáy lòng, đó mới thực sự là quý. Các bạn còn nhớ được bao nhiêu người trong số các bậc Đế Vương thời xưa? Loại quý này như mây khói trôi qua trước mắt. Nhưng nếu như hôm nay bạn đến Nhà tưởng niệm Lâm Tắc Từ, tự nhiên bạn sẽ nghiêng mình kính cẩn; hôm nay bạn đi vào miếu thờ Khổng Tử, bạn tuyệt đối sẽ cung kính chiêm lễ.  Nếu hôm nay bạn gặp một vị Hoàng Đế thời nhà Đường, bạn cũng sẽ không kính trọng ông ta, đương nhiên Đường Thái Tông bạn phải kính trọng, bởi vì Đường Thái Tông không chỉ là có quyền quý thôi đâu, mà ông ta còn giúp cho người Trung Quốc làm được rất nhiều sự nghiệp bất hủ. Cho nên có thể thật sự làm cho mọi người kính trọng thì nhất định đó là những người có tấm lòng chân thật lợi ích người khác, toàn tâm toàn ý vì nhân dân phục vụ, hơn nữa lại vượt qua không gian và thời gian. Khổng Tử, Phạm Trọng Yêm chính là những kiểu người phú quý thật sự.

Người làm quan, khi họ có được quyền vị rồi thì việc quan trọng nhất phải làm là sự việc gì? Họ phải toàn tâm toàn ý vì nhân dân, vì nhân viên mà lo liệu phúc lợi, tuyệt đối không thể lợi dụng quyền vị để đi áp bức người khác, thậm chí là toan tính phúc lợi cho bản thân. Nếu là một vị quan hoặc một người lãnh đạo như thế, đợi sau này họ rời khỏi địa vị sẽ có kết quả như thế nào? Tất cả mọi người đều phỉ nhổ vào họ. Ý nghĩa thật sự của Quý là “được người kính trọng gọi là quý” [1], mỗi một người khi nhìn thấy bạn đều sinh tâm hoan hỉ, đều tôn kính bạn, bội phục bạn từ trong lòng, đó mới là cái quý chân thật.

Khi chúng ta có cơ hội làm lãnh đạo công ty, lãnh đạo chính phủ, điều chúng ta phải nên đề khởi không phải là quyền thế, mà là bổn phận. Làm người lãnh đạo lại càng quan trọng hơn, lúc nào cũng phải nên nghĩ tới việc làm thế nào để dẫn dắt nhân viên sáng tạo đời sống ngày càng tốt hơn. Không chỉ là phải dẫn dẫn nhân viên ở phương diện kinh tế, mà cũng phải trưởng thành cùng nhân viên trên phương diện tinh thần. Khi bạn có định vị như vậy, tin rằng nhân viên của bạn sẽ rất tôn kính bạn. Làm người lãnh đạo chính phủ thì trách nhiệm rất quan trọng, bởi vì ảnh hưởng từng mặt của mỗi một quyết định đều vô cùng lớn. Cho nên, người có địa vị cao thì càng nên kính cẩn lo sợ, cẩn thận trong lời nói hành vi, bởi vì một lời nói, một hành vi đều kéo theo các mặt ảnh hưởng rất lớn. Khi bạn có thể nơi nơi vì cấp dưới, vì nhân dân mà suy nghĩ, thì lúc bạn rời khỏi vị trí đó, nhất định họ sẽ cảm tạ ân đức của bạn, một mực yêu kính bạn, tuyệt đối không phải là “vua thế nào, triều thần thế ấy[2].

 Người kính trọng người thì thường được người kính trọng

Con người có nhất định là phải có quyền vị rồi thì mới cao sang hay không? Mới có thể làm cho mọi người tôn kính hay không? Cũng không phải như vậy! Mạnh Tử nói: Người yêu thương người thường được người yêu thương; người kính trọng người thường được người kính trọng” [3]. Ở Singapore có một vị nữ sĩ tên là Hứa Triết, năm nay cũng đã 106 tuổi rồi. Mỗi ngày bà chỉ ăn một bữa, ham muốn của bà ở phương diện ăn uống rất thấp. Ham muốn rất thấp có phải là cưỡng ép bản thân chịu đựng để làm được không? Không phải! Người ta đều nói mỗi ngày tối thiểu phải ăn ba bữa, có khi còn ăn bốn bữa, ăn năm bữa. Ăn uống thực ra rất lãng phí thời gian, bạn có cảm giác đó không? Vì sao con người phải ăn uống? Bởi vì tiêu hao quá nhiều năng lượng cho nên phải ăn thật nhiều cơm. Phiền não của con người càng ngày càng nhiều thì nhu cầu về thức ăn sẽ càng nhiều; phiền não càng ít thì nhu cầu về thức ăn sẽ càng ít.

Nữ sĩ Hứa Triết ăn ít như vậy, đó là đương nhiên. Bởi vì bà rất ít phiền não, bà không toan tính tư lợi cho chính mình, chỉ nghĩ đến việc làm sao giúp đỡ người khác, cho nên phiền não nhẹ, trí huệ lớn, tự nhiên không cần nhiều thức ăn như vậy nữa. Từ sự việc của nữ sĩ Hứa Triết, chúng ta cũng có thể thể hội được, hồi đầu Nhan Uyên học tập cùng Khổng Phu Tử, Nhan Uyên pháp hỉ sung mãn nên mới có thể đạt đến cảnh giới “Một giỏ cơm, một bầu nước, ở ngõ hẹp, người chẳng kham nổi cái khổ đó, Hồi cũng chẳng đổi niềm vui kia“, đây là điều kiện sống mà người thông thường đều không chịu nổi. Khi tinh thần của một người từng bước được nâng cao thì tự nhiên họ sẽ dần dần buông xuống nhu cầu vật chất, sẽ giảm thiểu được.

Nữ sĩ Hứa Triết không những ăn uống rất ít, mà bà còn không hề mua quần áo, quần áo bà mặc đều là lấy ra từ thùng rác. Khi bà nhìn thấy rất nhiều người vứt quần áo cũ vào thùng rác thì bà cảm thấy rất tiếc nên đã nhặt về mặc lại. Bà mặc những quần áo này, ngoài tiếc đồ vật ra thì còn có một hàm nghĩa rất sâu. Bởi vì một mình bà còn phải đi chăm sóc mấy chục người già, đều là đích thân bà đến tận nơi tặng một số đồ dùng sinh hoạt, đồ ăn, quần áo, một số vật chất đó cho những người già nghèo khổ hơn. Nếu trên người bà mặc quần áo rất lịch sự, vác theo một bao gạo trắng đến thì những người già khi tiếp nhận sự chăm sóc của bà nhất định sẽ cảm thấy có áp lực: Mình có làm vấy bẩn quần áo của bà ấy không nhỉ? Cho nên, nếu bà mặc đồ giống với họ thì bên kia sẽ cảm thấy rất thân thiết.

Khi bà đến nhà những người già này, tôi nhìn thấy sự biểu hiện hoan hỉ hớn hở của họ khi gặp nữ sĩ Hứa Triết giống hệt như gặp người thân vậy. Cho nên, Singapore tôn bà là quốc bảo (báu vật quốc gia), không chỉ người Singapore tôn kính bà mà rất nhiều quốc gia trên thế giới cũng đón mời bà đến diễn giảng, vô cùng tôn kính đối với bà. Tôi nói, nữ sĩ Hứa Triết mới là người phú quý thực sự, phú quý như vậy mới thật là có ý nghĩa, cuộc đời của bà cũng trải qua vô cùng sung túc. Khi đời sống của chúng ta là phú quý như vậy thì con cái bạn cũng sẽ hướng tới phương hướng chính xác để kinh doanh cuộc đời của chúng.

Phải làm người phú quý thực sự

Con người vốn là rất thanh bạch, rất tự tại mà đến thế gian này, sao phải khổ sở mà tiêm nhiễm những danh văn lợi dưỡng ngũ dục lục trần này, chẳng đáng chút nào. Phú quý thật sự không ở chỗ địa vị xã hội, ai mới là người phú quý thật sự? Đáp án chính là Sư Trưởng của chúng ta. Sư Trưởng đã vì chúng ta làm ra một tấm gương tốt như vậy, chúng ta cũng phải “chớ tự chê, đừng tự bỏ; Thánh và Hiền, dần làm được“.

Tôi đã từng nghe thấy một công án, đó là một vị tổ sư Thiền tông, mẹ của Ngài qua đời, ngài đưa mẹ lên trên núi để chuẩn bị hoả thiêu. Nhưng khi tất cả hàng xóm xung quanh nhìn thấy thì đều vô cùng bất mãn với hành vi của Ngài, cảm thấy Ngài rất không hiếu thuận, sao lại có thể cẩu thả xử lý thi thể của mẹ mình như vậy được chứ? Kết quả vị Thiền sư này đã nói với những hàng xóm:

– Một người đắc đạo, cửu tổ sinh thiên, nếu không thì chư Phật vọng ngữ.

 Nói xong thì châm lửa hoả thiêu mẫu thân, đột nhiên mẫu thân của Ngài hiện tướng thiên nhân (người cõi trời) rồi bay lên trời. Tất cả hàng xóm xung quanh nhìn thấy tướng lành này, ai nấy đều chuyển từ giận sang vui. Khi chúng ta thật sự niệm niệm vì đại chúng, thật sự làm một người phú quý, không chỉ chính mình thành tựu đạo nghiệp mà còn sẽ làm cho tổ tiên có được lợi ích.

Vì sao triều nhà Chu có thể hưởng được đất nước 800 năm

Học tốt “Đệ Tử Quy” có thể cứu vãn thế giới, cứu vãn gia đình. Tình trạng gia đình hiện nay như thế nào? Nhà nhà đều có bộ kinh khó tụng. Trong sự việc phức tạp, chỉ cần “kéo tơ bóc kén” tìm ra cương lĩnh, thật ra vấn đề cũng không phải quá lớn. Vì sao nhà Chu có thể kéo dài hơn 800 năm, nguyên nhân là ở đâu? Là ở giáo dục Thánh Hiền.

Lấy Hiếu trị thiên hạ

Đọc lịch sử có thể soi quá khứ và biết tương lai, triều nhà Chu chính là lấy nền tảng của Hiếu Đễ để tạo ra một vương triều vô cùng vững chắc, đến nay vẫn còn có thể hướng dẫn chúng ta tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Chu Văn Vương vô cùng hiếu thuận với phụ thân của ông là Vương Quý, Chu Văn Vương thật sự làm được “sáng phải thăm, tối phải viếng”. Mỗi ngày cứ vào sáng sớm, buổi trưa và buổi tối, ông đều phải đến vấn an phụ thân, nhìn thấy thân thể phụ thân khỏe mạnh, nội tâm của ông rất hoan hỉ; nhìn thấy thân thể phụ thân không dễ chịu thì ông cảm thấy rất buồn. Đồ ăn ngày ba bữa của phụ thân, ông đều phải tự mình đi kiểm tra, xem độ ấm có phù hợp không, chỉ sợ quá nóng thì ăn sẽ bị bỏng, quá lạnh thì không ăn được.

Những người vĩ đại đều làm đến mức tốt nhất những việc làm người căn bản nhất, vậy mới làm cảm động nhân dân cả nước. Khi một vị Quân vương có thể làm được như vậy thì nhân dân cả nước sẽ như thế nào? Hiếu là tánh đức của mỗi người, chỉ cần Quân vương làm ra được biểu hiện Hiếu đạo thì sẽ làm xúc động cái tâm vốn thiện này của nhân dân cả nước, cho nên nhân dân sẽ noi theo. Con trai của Chu Văn Vương là Chu Vũ Vương, cũng là kế thừa được đức hạnh và chí hướng của phụ thân, khi Văn Vương bị bệnh, Chu Vũ Vương mỗi ngày đều ở bên cạnh phụ thân, ngay cả mũ cũng không bỏ xuống, cứ như vậy mà chăm sóc phụ thân. Phụ thân một bữa không ăn, ông cũng không ăn; phụ thân một ăn được một bữa, ông cũng ăn cùng phụ thân một bữa. Đúng là niệm niệm đều vì phụ thân, bên cạnh phụ thân như vậy suốt mười hai ngày, bệnh tình của phụ thân cũng tốt lên. Tôi tin rằng ngoài thuốc thang ra thì điều quan trọng hơn chính là tấm lòng Hiếu thảo của Chu Vũ Vương đã làm cho phụ thân của ông an ủi vô cùng. Cho nên triều nhà Chu là lấy “Hiếu” để trị thiên hạ.

Một gia tộc có thể tận hiếu được như vậy thì sẽ kéo theo hiếu đạo của cả một quốc gia. Sách “Đại học” nói:  “Một nhà nhân đức, cả nước hưng khởi nhân đức”. Mỗi một gia đình đều có lối sống nhân đức thì một quốc gia ắt sẽ có thể hưng khởi phong khí nhân đức trong xã hội. Cho nên dẫn dắt một đất nước, dẫn dắt một đoàn thể không hề phức tạp như ta tưởng tượng, chỉ cần có thể từ việc tu thân, tề gia của chính mình mà bắt đầu làm, tự nhiên có thể trị quốc, bình thiên hạ, làm cho đoàn thể hưng vượng.

Lấy Đễ để trị thiên hạ

Phụ thân của Chu Văn Vương là Vương Quý, Vương Quý có hai người anh, một vị là Thái Bá, một vị là Trọng Ung, ba huynh đệ nhà họ đều do Thái Vương sinh ra, Thái Vương là ông nội của Chu Văn Vương. Khi Thái Vương nhìn thấy đứa cháu Chu Văn Vương của mình thì trong lòng rất hoan hỉ, cảm thấy Văn Vương nhất định sẽ là một lãnh tụ rất tốt. Bác cả của Văn Vương là Thái Bá, bác thứ hai là Trọng Ung, vừa nhìn thấy ánh mắt này của phụ thân thì biết phụ thân muốn truyền ngôi cho em trai Vương Quý. Vì để sau này phụ thân không bị ngăn trở khi truyền ngôi nên hai huynh đệ Thái Bá và Trọng Ung đã đi lên núi và cũng không quay về nữa, mục đích của họ làm ra như vậy chính là để cho phụ thân Thái Vương có thể trực tiếp truyền ngôi cho Vương Quý, Vương Quý lại trực tiếp có thể truyền ngôi cho Văn Vương.

Hành vi này của Thái Bá và Trọng Ung là thành toàn cho điều gì? Thành toàn cho phụ thân, cũng tận được tấm lòng hiếu thảo của họ. Mà đối với huynh đệ, họ có thể buông xuống tài phú, thậm chí cũng có thể nhường lại quyền vị tối cao. Cách làm như vậy không chỉ là sự nhường nhịn cho nhau giữa huynh đệ, mà quan trọng hơn chính là thành toàn cho sự hưng thịnh của Triều nhà Chu suốt 800 năm, cũng là thành toàn cho phong khí lễ nhượng của toàn bộ xã hội. Sự phân tranh trong gia đình được giảm thiểu thì sự phân tranh trong xã hội tự nhiên cũng giảm thiểu. Bởi vì cách làm này của Thái Bá và Trọng Ung nên đã làm cảm động ngàn ngàn vạn vạn nhân dân. Không chỉ cảm động được nhân dân thời đó, mà ngay cả những học trò hai nghìn năm sau như chúng ta cũng có thể cảm nhận được đức hạnh này của Thái Bá và Trọng Ung. Bởi vì thế hệ trước làm ra được tấm gương tốt nên truyền xuống thế hệ sau cũng sẽ tiếp tục duy trì được. Anh trai của Chu Công là Vũ Vương, hai người họ đều là con của Văn Vương, huynh đệ cũng vô cùng yêu thương nhau, vô cùng hoà thuận. Lúc đó Vũ Vương bị bệnh, rất có thể sẽ qua đời, Chu Công đã viết một thiên văn chương, rồi ở trước mặt Thần linh, trước linh vị của Thái Vương, Vương Quý, Văn Vương lập lời thề, Chu Công nói: “Xin hãy lấy thọ mạng của con chuyển cho huynh truởng của con để cho huynh ấy có thể tiếp tục an định thiện hạ!“. Sau khi nói xong lời thề này, ông đã đặt cả cuốn văn chương này ở trong Thái Miếu, nơi thờ cúng tổ tiên của họ. Không lâu sau, sức khoẻ của Vũ Vương cũng tốt lên. Sách “Trung Dung” nói: “Chí thành như Thần“, đúng là đã làm cảm động khiến cho sức khoẻ của Vũ Vương tốt lên.

 Sau khi Vũ Vương qua đời, Thành Vương đăng cơ thì Chu Công tiếp tục phụ tá cho Thành Vương, dạy dỗ Thành Vương, kết quả là Thiên hạ thái bình. Lúc này có một số người khác có chủ tâm bắt đầu rao truyền những lời bịa đặt, nói Chu Công muốn soán ngôi. Sau khi Chu Công nghe được những lời bịa đặt này, không để cho cháu ông phải khó xử, tự mình xin từ chức để về Sơn Đông sinh sống. Một ngày nọ, khi Thành Vương đi trên đường, nhìn thấy trên trời nổi gió, lại nổi sấm sét, thì cảm thấy nhất định là ông đã có một số cách làm không thoả đáng nên trời cao mới xảy ra hiện tượng kỳ lạ như vậy. Sau đó, Thành Vương đã đến Thái Miếu để cúng tế, ông phát hiện ra thiên văn chương của Chu Công nên mở ra xem, xem thấy Chu Công vì cầu phúc cho huynh trưởng của ông là Vũ Vương có thể tăng thọ mà từng câu từng chữ đều viết rất chân tình thiết tha. Sau khi Thành Vương xem xong thì nội tâm vô cùng cảm động, cũng rất xấu hổ: Một người chú tốt như thế này, sao ta lại còn làm cho chú ấy đến nơi xa xôi hẻo lánh vậy chứ. Cho nên Thành Vương đã đích thân đi gặp Chu Công mời ông trở về, để Chu Công “chế Lễ tác Nhạc[4], khiến cho triều nhà Chu dần dần hưng thịnh.

Sự thành tâm này của Chu Công đối với huynh trưởng, không chỉ làm cho huynh trưởng của ông có thể tăng thọ, mà tinh thần về bổn phận anh nhường em kính này còn truyền thừa đến con cháu thế hệ sau của ông. Gia truyền quan trọng nhất là gì? Hiếu Đễ. “Luận Ngữ” nói: “Hiếu và Đễ, ấy là căn bản của tâm nhân từ vậy” [5]. Người tu đạo chính là phải phải tu tâm nhân từ, mà tâm nhân từ của một người bắt đầu từ đâu? Làm từ Hiếu và Đễ. Để lại nhiều tiền cho con cháu, chưa chắc con cháu có thể có lợi ích, nhưng để con cháu thế hệ sau truyền thừa được Đức hạnh Hiếu Đễ mới thật vô cùng quan trọng, như vậy con cháu đời sau mới có thể đạt được lợi ích chân thật.

Lấy tâm nhân từ để trị thiên hạ

Chu Văn Vương lấy tâm nhân từ mà thu được lòng dân. Có một lần, ở trên công trường xây dựng, các công nhân đào được một số xương trắng và đặt ở bên cạnh, khi Chu Văn Vương nhìn thấy, vô cùng cung kính đối với những đống xương trắng này, lập tức cử hành hoạt động cúng tế long trọng cho những đống xương trắng này, sau đó lại chôn cất cẩn thận những đống xương trắng này. Người ở bên cạnh nhìn thấy vậy thì rất cảm động, họ đều nói rằng, ngay cả người chết mà Chu Văn Vương cũng không khinh mạn, cũng cung kính như vậy thì có thể nghĩ mà biết, đối với người sống, tất nhiên sẽ tận tâm chăm sóc, yêu dân như con. Cho nên, triều nhà Chu rất nhanh chóng đã lấy tâm nhân từ mà thống nhất được thiên hạ, hơn nữa cũng tạo ra một triều đại thịnh thế dài nhất trong lịch sử Trung Quốc, triều nhà Chu kéo dài liên tục được 800 năm.

Vì sao Khổng Môn có thể kéo dài hơn 2.000 năm mà gia phong không suy

Một gia đình có Hiếu Đệ có thể kéo dài trong bao lâu? Trong số Thánh Hiền trong lịch sử của chúng ta, đức hạnh của Khổng Lão Phu Tử là tốt nhất, đức hạnh của Ngài cũng cảm hoá được con cháu các thế hệ sau này, cho nên gia phong của Ngài hơn 2000 năm không suy. Nếu hôm nay đột nhiên bạn biết tin bạn là con cháu đời sau của Khổng Lão Phu Tử, liệu bạn có cảm nhận được hôm nay và ngày mai tuyệt đối chẳng giống nhau hay không? Đột nhiên sẽ cảm nhận được rằng ta không thể làm mất mặt Khổng Lão Phu Tử, bất luận đi đến nơi nào, lời nói và hành vi đều sẽ rất cẩn thận. Cho nên, đức phong (phong khí đức hạnh) có thể ảnh hưởng đến dài lâu.

[1]  nhân kính tắc quý 「人敬則貴」

[2]  nhất triều thiên tử, nhất triền thần 「一朝天子一朝臣」

[3]  Ái nhân giả, nhân hằng ái chi; kính nhân giả, nhân hằng kính chi .「愛人者,人恆愛之;敬人者,人恆敬之。」

[4] Chế Lễ tác Nhạc: soạn ra Lễ nghi và sáng tác Nhạc.

[5] Hiếu Đễ giả dã, kì vi nhân chi bổn. 孝悌也者,其為仁之本


MỤC LỤC TOÀN SÁCH

CHƯƠNG 4 - XỬ LÝ VẤN ĐỀ