11. TẬP TÍNH KIÊU XA DÂM DẬT SẼ GÂY RA HẬU QUẢ GÌ CHO CUỘC ĐỜI CON TRẺ?
Thói quen phung phí sẽ làm cho con trẻ không biết Hiếu đạo, không có trách nhiệm
Thế hệ hiện nay từ nhỏ đã sống trong nhung lụa, muốn thứ gì thì có thứ đó, quen thói phung phí, quen thói tiêu tiền, lại không biết Hiếu đạo, cũng không có sự rèn luyện, gánh vác trong đời sống, không chỉ bản thân kiếm được đồng nào tiêu đồng đó, mà còn phải tiêu cả vào tiền của cha mẹ. Rất nhiều thanh niên thích tiêu phí để hưởng thụ đến mức độ nào? Tiền lương cả tháng vừa cầm trong tay thì lập tức đi mua sắm, toàn bộ tiền lương trong một tháng chỉ trong mười lăm ngày đầu tháng đã tiêu hết sạch rồi. Những ngày sau đó ăn uống thế nào? Mua mì gói ăn. Không sống nổi nữa thì về nhà tìm cha già nói:
– Cha à, con không còn tiền nữa.
Cha của chúng nghe vậy rất tức giận nói:
– Cha nói với con không được tiêu pha hoang phí, sao con không chịu nghe lời. Thôi được rồi! Cần bao nhiêu?
Vẫn là đưa tiền cho chúng. Mà sống trong nhung lụa cũng không thể cho con cái được thái độ nhân sinh chính xác.
Trí huệ của Tiêu Hà đáng để học hỏi
Trong những năm đầu nhà Hán, Lưu Bang phong đất đai cho hơn một trăm vị khai quốc công thần trong thiên hạ, cấp cho họ rất nhiều nhà cửa ruộng vườn. Sau khi trải qua một trăm năm, những nhà sử học triều Hán đột nhiên nghĩ đến phải đi tìm hiểu về con cháu của hơn một trăm vị công thần này, xem tình hình của họ như thế nào sau một trăm năm. Kết quả làm cho các nhà sử học vô cùng kinh ngạc, con cháu của họ trên cơ bản đều đoạ lạc rồi, rất nhiều người đã lưu lạc ra đầu đường xin ăn, chỉ có con cháu của mấy người vẫn còn rất tốt. Trong đó có con cháu của Tiêu Hà rất tốt đẹp, nguyên nhân là khi được phong cho đất đai, Tiêu Hà đã suy tính lâu dài, ông chỉ cần một mảnh đất cằn cỗi. Bởi vì đất đai cằn cỗi nên nếu không siêng năng chịu khó canh tác thì sẽ không có cơm ăn, cho nên con cháu của ông biết cần lao tiết kiệm. Những người khác được phong cho đất đai rất tốt, gọi là ham ăn biếng làm. Hơn nữa bạn thích đất đai tốt thì người khác cũng thích, do đó đã dẫn đến rất nhiều người dòm ngó, bị rất nhiều người tính kế hãm hại. Cho nên, Tiêu Hà nhìn được lâu dài, không được để tiền lại cho con cháu, quan trọng hơn chính là truyền lại trí huệ cho con cháu, còn phải làm ra tấm gương tốt cho con cháu xem.
Con người có bốn tập tính gọi là Kiêu Xa Dâm Dật
Thánh Hiền thời xưa đã đúc kết ra, con người có bốn tập tính gọi là “kiêu, xa, dâm, dật”. Chúng ta thử đối chiếu xem chính mình có hay không? Đó gọi là tu thân mới có thể tề gia, nếu bản thân chúng ta có thì phải nhanh chóng sửa đổi. Chúng ta lại đi đối chiếu một chút, trẻ nhỏ hiện nay có những tập tính này hay không? Nếu có thì phải nhanh chóng giúp con trẻ điều chỉnh lại, nếu có thể từ bây giờ bắt đầu nuôi dưỡng thiện căn của con trẻ thì vẫn có thể bổ sung sửa chữa sai lầm.
Kiêu
“Kiêu” là kiêu ngạo, “không được nuôi lớn tâm kiêu ngạo” [1]. Con người một khi kiêu ngạo thì không những học vấn không tăng lên mà vô hình trung cũng đoạn mất nhân duyên gặp quý nhân của chính mình. Một người có đạo đức, có học vấn thì sẽ thích kết bạn với người thế nào? Người khiêm hư! Chỉ cần bạn ngạo mạn thì những người này sẽ rời xa bạn.
Xa
Lần đầu chúng ta có việc đi làm, tiền lương mới có một chút xíu, đột nhiên cảm thấy tiền thật khó kiếm, cũng sẽ cảm nhận được lấy được đồng tiền quá khó, thật là có lỗi với cha mẹ. Người không phải Thánh hiền, ai mà không có lỗi, cho nên bây giờ phải tiết kiệm. Mẹ tôi không hay trang điểm, khi mẹ phải đến một số sự kiện chính thức thì mới trang điểm nhạt một chút. Cho nên trên làm thì dưới noi theo, hai chị gái của tôi cũng không trang điểm nhiều, ngược lại da dẻ rất đẹp. “Chu Tử trị gia cách ngôn” có nói: “Tớ trai chớ dùng đẹp mã, thê thiếp kiêng trang điểm xinh” [2], người làm vợ không nên mỗi ngày đều trang điểm lộng lẫy, nếu không thì đi ra ngoài sẽ kéo theo cả đống “ruồi nhặng”, gây rắc rối cho bản thân cũng gây rắc rối cho người khác, như vậy là không tốt. Có đứa bé chuẩn bị đi ra ngoài cùng cha mẹ, mẹ của cậu trang điểm rất xinh đẹp, kết quả cậu con trai đã nói: “thê thiếp kiêng trang điểm xinh“, bởi vì nó vừa đọc thuộc xong “Chu Tử trị gia cách ngôn“, cả hai vợ chồng nhìn nhau mà cười. Người mẹ cảm thấy con trai hiểu đạo lý nên cô ấy đã tẩy trang cho nhạt đi. Cho nên không được nuôi lớn thói hư hoa này.
Dâm
“Dâm”, hầu hết cách nhìn của người thế gian là nói về nữ sắc, thật ra không chỉ nữ sắc mới là dâm, chữ “dâm” này còn là nói họ rơi vào trong một số dục vọng mà không thể tự rút chân ra. Ví dụ như trẻ nhỏ hiện nay chơi trò chơi, vừa lên mạng thì lên bao lâu? Cả mấy giờ đồng hồ, ham chơi sẽ mất hết ý chí. Cho nên, phải hết sức tiết chế con cái trong vui chơi. Khi một người thật sự cảm nhận được sự vui sướng của việc cầu học vấn, khi họ thật sự cảm nhận được sứ mệnh trên thân thì họ sẽ chẳng tiêu hao thời gian vào một số việc không liên quan đến cuộc đời của họ nữa. Thay vì chúng ta ở đó một mực bảo chúng đừng làm việc này, đừng làm việc kia, chi bằng mở rộng tâm lượng của chúng, khiến cho chúng có chí hướng đối với cuộc đời. Sau đó bạn dẫn dắt chúng cùng học tập, nuôi lớn thái độ hiếu học của chúng, điểm này rất quan trọng.
Dật
“Dật” chính là ham chơi thích nhàn hạ. Chúng ta xem thấy rất nhiều gia huấn đều vô cùng chú trọng đến nuôi lớn thái độ siêng năng cần cù của con trẻ. Câu đầu tiên trong “Chu Tử trị gia cách ngôn” có nói: “Sáng sớm lập tức thức dậy, vẩy nước quét sân, phải làm cho trong ngoài sạch sẽ gọn gàng; tối đến đi ngủ ngay, đóng cổng khoá nhà, ắt phải tự mình kiểm tra” [3].
Cho nên, rất nhiều việc trong nhà trước đây đều là con trẻ làm, con trẻ từ nhỏ yêu lao động thì lớn lên mới không phóng túng làm biếng. Khi con trẻ biết chia sẻ việc nhà thì mới cảm nhận được sự vất vả của người làm việc, có sự vất vả mới biết được cảm ân. Tâm cảm ân của con trẻ hiện nay rất khó sinh khởi, nguyên nhân là ở đâu? Bởi vì chúng được “nước đưa tận tay, cơm đút tận miệng”. Có bạn nhỏ sau khi nghe rồi, liền nói với chúng tôi:
– Thưa thầy, nước không đưa tận tay, cơm không đút tận miệng, thì ăn như thế nào ạ?
Thật là không biết được bệnh khổ của dân gian.
[1] Ngạo bất khả trưởng 傲不可長
[2] Đồng bộc vật dụng tuấn mĩ, thê thiếp thiết kị diễm trang 「童僕勿用俊美,妻妾切忌豔妝」
[3] Lê minh tức khởi, sái tảo đình trừ, yếu nội ngoại chỉnh khiết;
kí hôn tiện tức, quan toả môn hộ, tất thân tự kiểm điểm
黎明即起,灑掃庭除,要內外整潔;既昏便息,關鎖門戶,必親自檢點