CHƯƠNG 4 - XỬ LÝ VẤN ĐỀ

16. CON TRẺ THÍCH NGỦ DẬY MUỘN THÌ PHẢI LÀM SAO?

Sáng dậy sớm, tối ngủ trễ

Sáng dậy sớm, tối ngủ trễ, buổi sáng dậy được sớm, buổi tối ngủ muộn thì mỗi ngày có thể dành ra nhiều thời gian hơn để học tập, làm việc. Vào thời xưa “Sáng dậy sớm, tối ngủ trễ” là nói những người con hiếu thảo đều là buổi sáng dậy rất sớm để quét dọn nhà cửa, như trong “Chu Tử trị gia cách ngôn” có nói: Trời vừa sáng thức dậy ngay, vẩy nước quét sân, dọn dẹp nhà cửa, từ trong ra ngoài đều phải gọn gàng sạch sẽ, đêm buông xuống đi ngủ liền, khoá cổng đóng cửa, ắt tự mình kiểm tra.[1]

 Buổi sáng, con cái cần siêng năng làm việc nhà, đến đêm về đi kiểm tra cửa nẻo, tất cả cửa nhà cần đóng đều phải đóng lại. Đến khi đêm về, con cái phải chăm lo cho cha mẹ ngủ trước, sau đó mới đi ngủ, đây là tối ngủ trễ. Vì sao người xưa từ mười mấy tuổi trở đi, năng lực làm việc của họ đều rất tốt, thậm chí còn có thể làm quan huyện? Là bởi từ nhỏ đã từng tiếp nhận rất nhiều sự rèn luyện, lại thêm việc họ mỗi ngày đều được đọc kinh điển của Thánh hiền.

Tóc đen không gắng mà siêng học, bạc đầu mới hối đọc trễ rồi.

Lúc chưa già, quý thời gian, câu nói này cảnh tỉnh chúng ta sinh mạng ngắn tạm. Chúng ta từ khi sinh ra đến nay, chỉ có một sự việc là dũng mãnh tinh tấn, đó là việc gì? Đi thẳng về cái chết. Nhân sinh nào tránh khỏi cái chết, ở trong thời gian ngắn tạm này, phải nên để cho sinh mạng có giá trị, phải soi sáng sưởi ấm cho nhân gian. Thánh triết thời xưa đối với việc trân quý thời gian có rất nhiều giáo huấn, trong đó thời nhà Minh có một hoạ sĩ tên là Văn Gia, ông có nói đến: ngày mai lại ngày mai, ngày mai sao nhiều thế, ngày ngày đợi ngày mai, vạn sự thành lỡ làng[2], nếu mỗi ngày đều chờ đợi có ngày mai thì có thể một việc cũng chẳng thành.

Nhan Chân Khanh thời nhà Đường cũng viết rằng:

Canh ba đèn sáng đến canh năm

Chính lúc nam nhi đọc sách thời

Tóc đen không gắng mà siêng học

Bạc đầu mới hối trễ rồi sao [3]

Chúng ta thường hay nghe thấy những người lớn tuổi đều nói, nếu cuộc đời cho tôi trở lại một lần nữa, tôi sẽ chẳng như thế. Nhưng cuộc đời có thể trở lại lần nữa được không? Không thể nào, hối hận cũng đã muộn rồi! Nhưng một đời này chỉ cần có cơ duyên nghe đến giáo huấn của Thánh Hiền, nghe đến Phật pháp, thì phải trân quý cơ quyên này, bất luận hiện nay chúng ta ít tuổi hay nhiều tuổi thì cũng không vấn đề gì, Khổng Tử nói: “Sáng nghe đạo, tối chết cũng vui[4]. Gặp được cơ duyên vô lượng kiếp đến nay hi hữu khó gặp này thì chúng ta nhất định phải dũng mãnh tinh tấn mà niệm Phật, chỉ cần nắm bắt được cơ duyên niệm Phật vãng sanh này, một đời này sẽ có thể vô lượng quang, vô lượng thọ.

Vì sao con người lại lãng phí thời gian, nguyên nhân là ở đâu?

Thánh Triết thời xưa cảnh tỉnh, làm người không được lãng phí thời gian, nhất định phải cảm nhận được sự khổ sở dụng tâm của các thánh triết nhân. Chúng ta suy xét một chút, vì sao con người lại lãng phí thời gian? Nguyên nhân là ở đâu? Cuộc đời của những người ở thế hệ của cha tôi rất tràn đầy sinh lực, họ học hành đều tương đối nghiêm túc, thế hệ này của chúng ta đi học thì không nghiêm túc như họ. Nguyên nhân là bởi chí hướng của họ, họ nghĩ đến phải nhanh chóng trưởng thành, làm việc thật tốt, hiếu thuận với cha mẹ. Chú ba của tôi là Tiến sĩ, chú nói ban đầu chú cày cấy ở trên đồng ruộng, lúc ngẩng đầu lên thường hay nhìn thấy xe cộ ở xa xa, chú đã cảm thấy sau này nhất định phải phát triển thật tốt, không được để cho cha mẹ trải qua những ngày khổ sở. Người có chí hướng thì sinh mạng mới tràn đầy, nếu như từ nhỏ không có chí hướng, thì sẽ chơi bời phóng túng, từng ngày từng ngày trôi qua lãng phí. Trẻ nhỏ hiện nay có một câu cửa miệng thường hay nói nhất là gì? “Chán quá đi!” Cuộc đời mỗi ngày đều ăn uống vui chơi, không biết phải đi về đâu! Quả thật, thanh thiếu niên thế hệ này của chúng ta nếu như còn tiếp tục chán nản như vậy thì phước báo của bản thân sớm muộn cũng tiêu hết sạch sẽ, đến khi về già thì thê thảm rồi.

Con cháu thích ngủ dậy muộn, gia phong nhất định suy bại

Tiên sinh Tăng Quốc Phiên đã từng nói: xem sự hưng suy của một gia tộc, có thể từ ba góc độ mà quan sát. Thứ nhất là con cháu đời sau của họ ngủ đến mấy giờ? Nếu như ngủ đến khi mặt trời lên cao thì gia nghiệp của họ nhất định sẽ suy bại. Bởi vì ham ngủ sẽ chây lười, biếng nhác, trẻ nhỏ khi đã chây lười, biếng nhác thì sẽ không siêng năng chịu khó; không siêng năng chịu khó thì cũng sẽ không biết trân quý những cống hiến lao động của người khác; không trân quý những cống hiến của người khác thì không biết cảm ân, rất nhiều tính xấu có ảnh hưởng liên đới. Thứ hai là xem con cháu thế hệ sau của họ có giúp đỡ làm việc nhà không, có hăng hái chăm chỉ không? Thứ ba là nhìn xem con cháu đời sau của họ, có đọc sách Thánh Hiền không? “Chu Tử trị gia cách ngôn” có nói: con cháu tuy dốt, kinh sách không thể không đọc[5], bởi vì không đọc sách thì sẽ không rõ lý, không rõ lý thì thiện ác đúng sai ắt cũng chẳng có cách gì phán đoán cho rõ ràng.

Nếu muốn có thành tựu thì nên trân quý thời gian

Làm người muốn có được thành tựu, muốn làm tốt sự nghiệp thì nhất định phải trân quý thời gian. Tư Mã Quang thời nhà Tống, ông thành tựu được một cuốn sách rất quan trọng, gọi là “Tư Trị Thông Giám“, ông dành thời gian suốt 11 năm mới hoàn thành. Tư Mã Quang đi ngủ đều dùng một cái gối tròn bằng gỗ, mỗi khi cơ thể ông cử động một chút thì đầu sẽ trượt xuống, vừa trượt xuống thì ông liền tỉnh dậy, lại lập tức dụng công biên chép cuốn sách này. Tư Mã Quang đối với một chút thời gian cũng rất quý báu, cho nên mới có thành tựu lớn như vậy, có cống hiến rất lớn đối với lịch sử.

    Cô giáo Dương Thục Phân có một ngày nằm mơ, mơ thấy cô đi đến một cái hầm ở dưới đất, cô ấy ở trong hầm nhìn thấy rất nhiều tủ sách, bên trong đều là sách cổ, còn có Tứ Thư Ngũ Kinh, trên sách kinh đều là một lớp bụi tro dày dày. Sau khi cô Dương gặp giấc mơ này, cô cảm nhận được nếu Văn hoá truyền thống lại tiếp tục như vậy, có thể ba mươi, năm mươi năm sau, con cháu chúng ta ngay cả năng lực xem văn ngôn văn cũng không còn nữa, học vấn Thánh Hiền đó sẽ bị đoạn tuyệt, Phật pháp cũng sẽ theo đó mà đứt đoạn. Cô đã khởi lên một ý niệm, nhất định phải tận hết cả cuộc đời mình để hoằng truyền văn hoá truyền thống ưu tú của dân tộc. Bởi vì có một niệm thiện tâm này nên cô không đành lòng quay lưng, sau này có cơ hội đến Hải Khẩu phát triển, cô đã đưa tôi đi cùng. Hơn nữa đến Sơn Đông Khúc Phụ rồi, càng thể hội được văn hoá đang bị huỷ hoại quá nghiêm trọng, cho nên ở Bắc Kinh sáng lập ra “Trang mạng văn hoá cộng đồng Đại Phương Quảng (dfg.cn)”. Cô Dương giữ chữ Tín không phải chỉ trên giấy trắng mực đen, cũng không phải là lời nói đối với bất kỳ người nào, mà là với lòng mình, cam kết với bản thân. Một năm trở lại đây, cô ấy ở Bắc Kinh làm việc, mỗi ngày đều là ngủ sớm dậy sớm, chính là hai, ba giờ sáng mới ngủ, đến sáu, bảy giờ sáng đã thức dậy, một ngày chỉ ngủ hơn bốn giờ đồng hồ, như thế mà tinh tấn nỗ lực.

[1] Lê minh tức khởi, sái tảo đình trừ, yếu nội ngoại chỉnh khiết, kí hôn tiện tức, quan toả môn hộ, tất thân tự kiểm điểm.

黎明即起,灑掃庭除,要內外整潔;既昏便息,關鎖門戶,必親自檢點

[2] Minh nhật phục minh nhật, minh nhật hà kì đa, nhật nhật đãi minh nhật, vạn sự thành tha đà :「明曰復明曰,明曰何其多,曰曰待明曰,萬事成蹉跎。」

[3] Tam canh đăng hoả ngũ canh kê                            三更燈火五更雞

Chánh thị nam nhi độc thư thời                                 正是男兒讀書時

Hắc phát bất tri cần học tảo                                           黑髮不知勤學早

Bạch thủ phương hối độc thư trì                                白首方悔讀書遲

[4] Triêu văn đạo, tịch tử khả hĩ 「朝聞道,夕死可矣。」

[5] Tử tôn tuy ngu, kinh thư bất khả bất độc 「子孫雖愚, 經書不可不讚。」


MỤC LỤC TOÀN SÁCH

CHƯƠNG 4 - XỬ LÝ VẤN ĐỀ